De recente sluitingen van restaurants van De Pizzabakkers zorgen voor onrust in de Amsterdamse horecabranche. Ondernemers zijn bang om ook doelwit te worden van explosies. Er is kritiek op de lange standaardtermijn van een sluiting. Als een ondernemer failliet gaat of stopt, zou een sluiting juist voor meer onveiligheid zorgen.
Bezorgde ondernemers stellen haar allemaal dezelfde vraag sinds de sluiting van de De Pizzabakkers: of zij ook doelwit kunnen worden? Eveline Doornhegge, manager Amsterdam van Koninklijke Horeca Nederland, is stellig: “Dit kan iedereen overkomen. Iedereen heeft wel eens ontevreden gast of een incident met een leverancier.” Bedreigingen vanwege het deurbeleid komen ook veel voor, hoort ze. “Sommige clubeigenaren horen elke week wel een keer: kijk uit, anders hang ik wat aan je deur.”
Voor De Pizzabakkers is de financiële impact enorm, zegt Siang-Lan Go, één van de eigenaren van De Pizzabakkers. Inkomsten komen nu alleen van het restaurant op de Haarlemmerdijk, terwijl Go de totale kosten van de keten op tienduizenden euro’s per week inschat. Ze ziet dat het niet meteen stormloopt. “Veel mensen lijken ons alweer vergeten.” Waar mogelijk hebben de ondernemers uitstel van betaling gevraagd. Ook hebben ze het personeel gevraagd vrijwillig te vertrekken. “Dat scheelt wel wat, maar we lopen op het randje.”
Na een reeks explosies werden half oktober hun vier restaurants gesloten. Twee weken geleden besloot de rechter na een kort geding dat twee restaurants weer open konden. Het zwaarst getroffen filiaal, aan de Plantage Kerklaan, kan voorlopig toch geen klanten ontvangen, zo redeneert hij. Daar kan nu begonnen worden aan herstel. Ook het restaurant op de Haarlemmerdijk mag weer open, omdat daar geen explosies zijn geweest. Het restaurant aan de Overtoom en de to go-locatie aan de Plantage Kerklaan blijven gesloten. Daar is het risico op herhaling volgens de rechter nog groot.
Paardenmiddel
Een ‘duivels dilemma’, zo verdedigde burgemeester Halsema de sluiting eerder tegenover de gemeenteraad. Veiligheid van bewoners staat altijd voorop, zei ze, en ze verwees naar de dodelijke explosie op de Tarwekamp: “Na wat er in Den Haag is gebeurd, weten we dat we daar niet lichtzinnig mee om kunnen gaan. Nooit.” Vanwege de zware gevolgen voor de ondernemer spreekt de burgemeester zelf ook van ‘een paardenmiddel’. Critici vragen zich af of een sluiting juist niet meer onveiligheid veroorzaakt.
In de eerste tien maanden van 2025 sloot de Amsterdamse burgemeester 51 panden, gemiddeld één per week. Driekwart daarvan zijn woningen en bergingen. De vondst van een handelshoeveelheid drugs is de meest voorkomende reden. Explosieven en beschietingen komen daarna het meest voor: 15 keer tot nu toe dit jaar. Het doel van een sluiting: veiligheid en rust terugkrijgen in de buurt.
Weinig bedrijven overleven een sluiting, ziet Doornhegge. “Ze zien hun levenswerk aan zich voorbijtrekken.” Bij ondernemers die dat wel lukt, komt de echte klap vaak later. “Ze hebben minder plezier in het ondernemen, en zijn bang voor herhaling.” Doornhegge ziet het gebeuren bij alle ondernemers die ze heeft bijgestaan: vroeg of laat stoppen ze.
Sluiting speelt dader in de kaart
Dat ondernemers stoppen, maakt explosieven nog effectiever, zegt criminoloog Katharina Krüsselmann. “Een sluiting speelt de dader in de kaart.” Of de maatregel daarmee zorgt voor nog meer explosies, kan ze niet zeggen: “Ik kan niet in het hoofd van criminelen kijken.” Wel ziet ze een toename in explosievengebruik. Volgens de Rijksoverheid waren er vorig jaar in Nederland 1.543 (pogingen tot) aanslagen, in 2023 nog 901. Krüsselmann noemt het opvallend dat in dat jaar de meeste zaken in de persoonlijke sfeer speelden. Minder vaak werd er een link gevonden met het criminele circuit.
Maar, zegt Krüsselmann, we denken dat de toename ook te maken heeft met de opkomst van zwaar vuurwerk, waar voorheen vooral beschietingen en handgranaten werden gesignaleerd. “Aan een cobra kun je vrij eenvoudig komen en je vindt ook makkelijker iemand die wat aan de deur wil hangen.” Alle media-aandacht voor explosies heeft eveneens een rol gespeeld, gelooft ze. Ook in Amsterdam laten cijfers van de gemeente een toename zien, van 197 explosies in 2023 naar 229 vorig jaar.
“Om misbruik van het sluitingsbeleid te voorkomen is in het verleden de sluitingsduur al teruggebracht van onbepaalde tijd naar zes maanden”, zegt een woordvoerder van de burgemeester. “Maar ook bij een kortere sluiting is het onvermijdelijk dat de ondernemer financiële schade lijdt.” De gemeente zegt regelmatig af te wegen of de sluiting nog nodig is. Ook kunnen ondernemers een heropeningsverzoek indienen. “Zodra het belang van de openbare orde zich hiertegen niet verzet, kan eerdere heropening plaatsvinden.”
Schuldig tot onschuld is bewezen
Het opsporen van de dader is nog de beste manier om weer veilig open te kunnen en meer schade te voorkomen. Maar dat lukt lang niet altijd. In 2023 pakte de politie bij zestig procent van de aanslagen iemand op. Door cameratoezicht bij één van de locaties van De Pizzabakkers werd een 14-jarige jongen op heterdaad betrapt, maar dit was slechts een uitvoerder. Die worden vaak via Snapchat benaderd en weten vaak niet wie de opdrachtgever is, zegt Krüsselmann.
Doornhegge van Koninklijke Horeca Nederland wil dat de standaardtermijn van zes maanden wordt verkort. “Psychisch is die gekmakend. Niemand heeft een potje voor zo’n lange tijd.” De gemeente hanteert nu zes maanden, wat met een heropeningsverzoek korter kan worden. Doornhegge wil dat omdraaien: een kortere sluiting die verlengd wordt als dat nodig is, geeft ondernemers meer perspectief. Ook de gemeente vertelt te onderzoeken of zes maanden nog passend is.
Financiële compensatie is belangrijk volgens Krüsselmann. Zo kunnen ondernemers overeind blijven. In de praktijk ligt dat lastig. “Omdat sluitingen na geweld van buitenaf met spoed plaatsvinden en vaak parallel lopen aan een lopend opsporingsonderzoek, kunnen er tijdens een sluiting geen toezeggingen worden gedaan over compensatieregelingen”, zegt de gemeente. Vaak moet eerst duidelijk zijn dat het doelwit zelf geen schuld heeft, zegt Krüsselmann hierover.
“Schuldig tot onze onschuld is bewezen”, concludeert Go. “Wij hebben een kort geding aangespannen, maar ik snap wel dat eenpitters ervoor kiezen de handdoek in de ring te gooien.” De Pizzabakkers blijven vechten, zegt ze. De verbouwing geeft nieuwe energie: “We proberen het om te keren en er iets positiefs van te maken.” Wel voelt ze frustratie en onmacht richting de gemeente. “De bedreiging was al erg genoeg, maar de sluiting maakt het tien keer erger. Onze hele organisatie is stuk. We zijn ons team kwijt en we moeten de markt weer terug zien te winnen. Het is kantjeboord.”
