Voordat ik het Stadsarchief binnenliep, was Patria vooral een verhaal van mijn moeder. Binnen hing ze als fabriek aan de muur: een vrouwenwerkplaats in zwart-wit, midden tussen al die Amsterdamse mensen. Patria, zegt het bijschrift. Het is de fabriek waar mijn moeder heeft gewerkt. Jarenlang was dat een woord van vroeger en van haar verhalen. Hier is het opeens erfgoed. Terwijl ik daar sta, leer ik dat Patria een vrouwenfabriek was en dat de foto’s beelden zijn van stakende vrouwen. Ze eisten werk. Inkomen. Zekerheid. De fabriek die voor mij een moeder aanduidt, blijkt een hele groep vrouwen te bevatten die toen hun eigen positie opeisten in de stad.
Vrouwen houden de stad draaiende
In een gesprek met Bert de Vries en Migiza Victoriashoop van het Stadsarchief zijn we er snel uit: we moeten hier iets mee. Dit gaat over ons archief: wie komt er terecht in het geheugen van de stad, en wie blijft hangen in familieverhalen? In veel archieven duiken vrouwen op als echtgenote van, dochter van, weduwe van. Volgers van gastarbeiders. Ook migratie verschijnt vaak als administratie: formulieren, verblijfsvergunningen, een stempel met een datum. Maar wat ik hier zie, is iets anders: vrouwen die samen een fabriek, een buurt, een deel van de stad draaiende houden. Gender, arbeid en migratie zijn hier beleidsterreinen of categorieën. Ze staan hier letterlijk naast elkaar aan de lopende band.
Vergeten namen
Patria stond niet ergens aan de rand van de stad, maar midden in de stad, in mijn stadsdeel. Nederlands, Marokkaans, Surinaams, ‘hier geboren’, ‘daar geboren’. De loonstrookjes waren gelijk, de rugpijn ook. Toch verdwijnt dit soort leven vaak uit beeld. De stad kent hun arbeid, maar vergeet hun namen. In beleidsnota’s staan ze als ‘doelgroep’. In de geschiedenisboeken komen ze bijna niet voor. En in het archief blijft het lang stil. De fabriek is misschien terug te vinden in bouwtekeningen en contracten, maar niet in de stemmen en gezichten van de vrouwen die er werkten.
Een verhaal voor toekomstige generaties
Daarom organiseren Stadsarchief Amsterdam, stadsdeel West en FOAM nu de tentoonstelling Strijdbare Vrouwen. Er is een open oproep gedaan: ‘beste vrouwen, breng foto’s, documenten, persoonlijke herinneringen’. En zo geschiedde. FOAM-fotografe Hanane El Ouardani heeft allerlei vrouwen uit Amsterdam-West geportretteerd met hun persoonlijke verhalen. Hun portretten komen te hangen in de OBA op het Mercatorplein. De tentoonstelling is voor hen, en voor iedereen die zich herkent in hun verhaal. Op donderdag 27 november van 16.00 tot 16.15 uur opent de tentoonstelling. Kom, u bent van harte welkom.
