Na het eerste Molukse Filmfestival in Nieuw-West staat het koloniale verleden in de Oost opnieuw in de schijnwerpers. De drie documentaires die nu in de bioscoop zijn, doen dat elk op hun eigen manier. Patricia tipt.
1. The Promise
Regisseur: Daan Veldhuizen
Deze documentaire laat zien hoe Nederland de West-Papoea’s heeft laten stikken.
Na de Indonesische onafhankelijkheid (1949) had Nederland in de Oost nog één kolonie over: het westelijk deel van het eiland Nieuw-Guinea. Vanaf de jaren vijftig werd hier westerse technologie naartoe gebracht en beloofde Nederland de Papoea’s onafhankelijkheid. In 1962 werd West-Papoea echter niet onafhankelijk, maar overgedragen aan Indonesië. Sindsdien slaat Indonesië elke weerstand neer en kwamen honderdduizenden Papoea’s om het leven.
Beoordeling: Aan de hand van uniek gerestaureerd 35mm-archiefmateriaal en interviews met sprekers uit de Nederlandse Papoea-gemeenschap, brengt de regisseur een schrijnende werkelijkheid glashelder in beeld: het verraad en de onderdrukking van een volk dat dreigt te verdwijnen. Een verhaal uit onze gedeelde geschiedenis dat desondanks voor de meeste Nederlanders onbekend is.
Door mijn Indische achtergrond wist ik deels wat er in voormalig Nederlands-Nieuw-Guinea was gebeurd, maar lang niet alles. De arrogante opstelling van de ‘white saviors’ tegenover de Papoea’s, de meedogenloosheid (en het opportunisme) waarmee de Nederlanders hen laten stikken. Het ging door mijn ziel. En dan heb ik het nog niet eens gehad over het wegkijken, terwijl de genocide van de Papoea’s nog steeds gaande is. De Papoea’s verdienen meer, veel meer. Nederland heeft een ereschuld aan hen.
2. Tussen wal en schip. Geruisloos Indisch
Regisseur: Sven Peetoom, Juliette Dominicus
Drie kleinkinderen brengen hun Indische grootouders naar de plek waar ze voor het eerst voet op Nederlandse bodem zetten – kunnen ze in deze documentaire de jarenlang verzwegen geschiedenis van hun grootouders ontrafelen?
Beoordeling: Ontroerende en voor mij zeer herkenbare interacties tussen twee Indische generaties. Afgebroken gesprekken, eten als afleidingsmanoeuvres, de drang om flink te zijn, de vastbeslotenheid om anderen niet te belasten. Soedah, laat maar. Mooi om te zien hoe de kleinkinderen hun grootouders aan het praten proberen te krijgen – de een doet dat subtieler dan de ander.
Ik juich het enorm toe dat de derde en vierde generatie zo geïnteresseerd is in het koloniale verleden en dat er veel aandacht is voor hun films, boeken en podcasts. Ze hebben de tijd mee, vroeger was dat namelijk anders. Terwijl er toen ook al veel steengoede creaties bestonden, waaronder de zeer informatieve boeken van de Indische schrijver en historicus Reggie Baay (De njai, Het kind met de Japanse ogen, Gebleekte ziel).
3. Anak Indië. In Nederland door Omstandigheden
Regisseur: Hetty Naaijkens–Retel Helmrich
Deze documentaire vertelt het verhaal van de komst van de Indische Nederlanders, vanuit het perspectief van de nieuwkomers zelf, en toont hun grote invloed op alle aspecten van de Nederlandse maatschappij.
Beoordeling: Hetty Naaijkens–Retel Helmrich maakte eerder de veelgeprezen documentaires Klanken van oorsprong en contractpensions. Bij Anak Indië (‘kind van Indië’) gaat ze speelser te werk dan in haar eerdere werken. Via animaties, een sketch van De slimste mens, uniek archiefmateriaal en interviews met bekende (Wieteke van Dort, Adriaan van Dis, Yvonne Keuls) en minder bekende Indo’s (Robin Block, Rubens Agaatsz) geeft zij een beeld van verschillende aspecten van de Indische cultuur: muziek, de ontvangst in Nederland, spiritualiteit, de vliegersport, de omvangsvormen. “In Nederland wordt bescheidenheid uitgelegd als een gebrek aan assertiviteit. Maar je kunt het ook zien als een vorm van beschaving. Door geen haantje de voorste te zijn, geef je anderen de ruimte.”
Door de vele onderwerpen die ze in de documentaire aanstipt, krijg je een aardig idee van wat er binnen de Indische gemeenschap leeft. Vooral in het begin is de film als de geschiedenisles die op Nederlandse scholen gegeven had moeten worden: wat is een Indische Nederlander, en waarom zijn die getinte Nederlanders hier? Ik hoop dat veel mensen de documentaire gaan zien, zodat ik niet steeds meer hoef uit te leggen dat ik niet Indiaas of Indonesisch ben maar Indisch, iemand met gemengd bloed.
Bioscopen in (Nieuw-)West
Een film gevonden waar je benieuwd naar bent? Kijk of die in de buurt draait:
Filmhallen, Hannie Dankbaarpassage 12, Oud-West
Het Ketelhuis, Pazzanistraat 4, Westerpark
LAB 111, Arie Biemondstraat 111, Oud-West
Cinema De Vlugt, Burgemeester De Vlugtlaan 125, Nieuw-West
The Movies, Cinecenter en De Uitkijk zijn mijn favorieten buiten West.
