Lang ging het in West vooral over het uitbouwen van huizen, maar door Fenna Ulichki (GroenLinks, 56) is er in het stadsdeel ook aandacht voor armoede. De stadsdeelvoorzitter zou wel een happy hour willen in de horeca, met koffie voor een euro. “Ik vind het belangrijk dat mensen voelen: deze stad is er ook voor jou.”
Ulichki weet wat armoede betekent. Na haar scheiding, zo’n dertig jaar geleden, leefde ze in bittere armoede. Ze vertelt tegenwoordig over de situatie van toen. Niet omdat ze het graag over zichzelf heeft, benadrukt ze, maar om anderen uit te nodigen over hun situatie te vertellen. Zo was er Danoontje yoghurt die ze voor haar dochter had willen kopen, maar waar ze het geld niet voor had.
De yoghurt van het huismerk voelde echt minder, vertelt ze. “Er lag zo’n waterig laagje op en de verpakking was flets. Terwijl Danoontjes écht roze waren en extreem lekker. Heel rijk en vol, echt een smaaksensatie.” Uren kan ze praten over die Danoontjes, zegt ze. Als ze tegenwoordig yoghurt koopt, neemt ze de ‘veels te dure’. “Zo neem ik wraak op die armoede van toen.”
Ulichki wil voor deze serie over armoede graag op de Ten Katemarkt op de foto, in de buurt waar ze nu bijna dertig jaar woont. “Mensen noemen deze buurt wel ‘Goud-West’. En door de huizenprijzen en de horeca lijkt het ook alsof iedereen hier geld heeft.” Dat is deels zo, beaamt ze, maar ze ziet ook veel armoede. “Dat er een kast met gratis boodschappen nodig is in de buurt, betekent dat niet iedereen het goed heeft.”
Hoe staat de rest van West ervoor?
“Een tijd lang leek het alsof we hier alleen te maken hadden met het onderkelderen en optoppen van huizen. Alsof alle inwoners hier geld hebben. Terwijl we in West chronische problemen als eenzaamheid en armoede hebben. Ik heb me afgevraagd wat voor stadsdeel we willen zijn, en nee, West is niet alleen voor de schatrijken. Matcha mag. Maar je moet ook nog gewone koffie kunnen kopen voor twee euro.”
Twee euro is al best veel voor sommige mensen.
“Ja, zeker.”
Er wordt wel gezegd dat armoede niet nodig is in Amsterdam, als je de weg naar hulp maar weet. Bent u het daarmee eens?
“Nee, want daarmee zeg je: het ligt aan jou. Omdat jij niet de goede weg bewandelt, zit jij in de armoede. Terwijl, je moet eerst maar durven zeggen dat je geen geld hebt. En vervolgens dat je niet zo goed weet waar je meer geld kunt vinden.”
Is dit waarom u over uw eigen jaren in de bijstand bent gaan vertellen?
“Ik merk dat mensen denken: als het haar is overkomen, dan mag ik me ook uitspreken. En ik hoop dat ze zien dat het allemaal relatief is.”
Wat bedoelt u daarmee?
“Ik dacht lang dat ik niet snapte hoe de wereld werkte. Toen ik begin twintig was, ging mijn dochter naar school en werd ik vrijwilliger. Ik was op een nieuwjaarsreceptie en iedereen daar owns the place, dat is wat je dan denkt. Hoe ze praten, zich kleden, hun glaasje vasthouden. Ik was zó onder de indruk toen, geïntimideerd zelfs. Nu weet ik: de helft heeft geen idee.”
Waar kwam het gevoel vandaan dat u het niet snapte?
“Ik voelde aan alles dat ik tot een andere klasse behoorde. Dat is niet in beton gegoten, maar het is er wel. Heel subtiel voel je dat aan. Onze samenleving is opgebouwd uit klassen, verhoudingen van macht en ongelijkheid. Die ontstaan door hoe we deken over religie, etniciteit, man, vrouw, heb je een beperking of niet.”
“We hebben allemaal een standplaats. En de plek waar ik sta is niet de plek waar jij staat. Dan kunnen we wel net doen alsof we allemaal op dezelfde plek staan, maar dat is toch niet zo. Je bouwt je zelfbeeld op door je eigen gedachten en ervaringen, maar ook door wat anderen over jou zeggen.”
Wat voor dingen werden over u gezegd?
“Wat heb jij raar haar, wat heb je grote lippen. Kun je het je voorstellen? Nu wordt daar gewoon geld voor betaald. Ik heb een klassenfoto waar ik zo op sta (Ulichki perst haar lippen op elkaar). Want ik dacht echt dat ik te dikke lippen had. Ik werd gezien als anders. Ik behoorde niet tot de grote groep en ik voelde me ook echt de ander.”
“Dit is hoe we over mensen praten. We zeggen: dat zijn andere mensen. Dat is de ander en er is iets aan de hand met die ander. Je mag van die ander houden, maar je mag ook haten. Je mag iets van die ander vinden.”
Voelt u zich nog steeds wel eens zo?
“Ik voel me niet meer snel geïntimideerd. Maar iets pakken uit de minibar van een hotelkamer heb ik lang niet gedurfd. Dat voelde alsof mijn hele familie failliet ging. Die angst om alles toch weer kwijt te raken zie ik bij veel mensen. Om toch weer terug te vallen.”
In West zijn mensen minder met hun buren gaan praten, bleek uit onderzoek. Merkt u dat ook?
“Ik wil niet een soort verhaaltje ophangen van ‘kijk hoe harmonieus het hier allemaal gaat’. Natuurlijk zijn er mensen die na een dag werken denken: ik ben wel klaar. Maar ik zie ook vrijwilligers rondlopen die een baan hebben en meehelpen bij de voedseluitgifte.”
“We moeten goed blijven nadenken hoe West in balans blijft. Ik weet niet of ik dit mag zeggen, maar wat kan mij het schelen. Hoe fantastisch zou het zijn als koffiezaken in West elke dag een happy hour zouden doen, met koffie voor een euro. Dan komt iedereen samen. Ik vind het belangrijk dat inwoners voelen: deze stad is er ook voor jou.”
U zit in uw laatste maanden als stadsdeelvoorzitter. Waar baalt u van dat u nog niet voor elkaar hebt gekregen?
“Ik heb heel lang gezegd dat West geen museum nodig heeft. Maar je hebt hier zo’n rijke geschiedenis van migratie en gastarbeiders. Er is hier zo hard gewerkt. Mijn eigen moeder werkte hier in de Patria-fabriek, op de hoek van de Haarlemmerweg en de Bos en Lommerweg. Dat was echt buffelen aan de lopende band. Die koekjes hadden we altijd in huis. Dat was feest, want ze waren heel duur.”
“Er is ook de geschiedenis van straatcultuur, met Gullit en Rijkaard die voetbalden op het Balboaplein. Je hebt Cor van Hout van de Heinekenontvoering, hij woonde in Staatsliedenbuurt. Daar was ook de kraakbeweging, met toenmalig burgemeester Van Tijn die kwam praten en bespuugd werd. Ik zie al die beelden voor me, het is Amsterdam in het klein. Hoe tof zou het zijn om die mix samen te brengen in een museum. Zoals de stad ook van jou is, is de Amsterdamse geschiedenis dat ook. Ook jij bent hier geworteld.”
De serie ‘Armoede in West’ komt tot stand met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Lees hier alle afleveringen. Wil je reageren? Graag! Stuur je reactie naar mail@dewestkrant.nl
