De voormalige lettergieterij Tetterode in Oud-West werd gekraakt in oktober 1981. De winter die volgde was ijskoud en er was natuurlijk geen verwarming in het enorme verlaten fabriekscomplex aan de Bilderdijkstraat. Met vuren probeerden de eerste bewoners zich warm te houden.
De deuren waren gebarricadeerd, want in die ruige begintijd was er altijd vrees voor ontruiming. Maar ze hielden vol en steeds meer kunstenaars en alternatievelingen van divers pluimage ontdekten het pand als plek om te werken en te wonen, ook al had het volgens bewoners van het eerste uur binnen veel weg van een ruïne.
Met hun vasthoudendheid wisten krakers en kunstenaars te voorkomen dat het complex werd gesloopt. Het fabriekscomplex transformeerde in de loop der jaren van anarchistisch kraakpand met de naam Rode Tetter naar een woon- en werkgemeenschap met 350 kunstenaars, bewoners, ondernemers en organisaties.
Bevlogen
De recente geschiedenis is vastgelegd in het nieuwe boek Zeggenschap zonder bezit. De uitgave -met tal van persoonlijke bijdragen en beschouwingen- vertelt over bevlogen bewoners die met hard werken en bescheiden middelen het tochtige fabriekspand ombouwden tot een leefbaar woon- en werkpand, dat in 2002 de status kreeg van rijksmonument.
Zelfbeheer
Tetterode geldt als een inspirerend model voor alternatieve woon- en werkvormen in de stad, helemaal nu vastgoed vooral een interessant verdienmodel lijkt te zijn geworden en huren en koopprijzen voor velen onbetaalbaar zijn geworden. Zelfbeheer en betaalbare huren staan bij Tetterode ook anno 2020 nog centraal.
Lage huren
Een mijlpaal was in 1986 de huurovereenkomst met woningbouwvereniging Het Oosten, nu Stadgenoot. De corporatie onderhoudt sindsdien de buitenkant van het gebouw, de woon-werkgemeenschap de binnenkant. De huren konden zo laag blijven, en werden -tot verbazing van Het Oosten- altijd keurig op tijd betaald.
Gevaarlijk
In het boek kijkt voormalig directeur Frank Bijdendijk van Stadgenoot terug op zijn eerste ontmoeting met de krakers in 1983. Zijn kinderen hadden hem nog gewaarschuwd: ‘Pap, dat is gevaarlijk’.
Bijdendijk schrijft: “Krakers hadden de naam gewelddadig en destructief te zijn, en ik verwachtte dan ook niets constructiefs van mijn bezoek aan het pand. Wat ik er aantrof heeft me enorm verrast. Ik kwam binnen één dag tot het besef dat wat hier gebeurde eigenlijk volkshuisvesting was.” En de krakers? Dat bleken ‘jonge enthousiaste mensen’ te zijn die ‘keihard bezig waren een oud pand opnieuw bewoonbaar te maken.’
Slopende krakers
Natuurlijk was het allemaal geen rozengeur en manenschijn, integendeel. Kunstenaar en voormalig bewoner Ronald van Tienhoven beschrijft hoe het pand feitelijk ‘een ravage’ was, en sommige krakers zelfs materialen en spullen eruit sloopten om andere kraakpanden mee op te knappen.
Schietoefeningen
Een Oost-Duitse man ging in de begindagen ’s nachts de bevroren grachten op om eenden te vangen die hij in Tetterode roosterde op het vuur. Een jonge bewoner deed dagelijks schietoefeningen in de fabriekshal. Van Tienhoven herinnert zich ook hoe een Joegoslaaf een deur intrapte met de bedoeling om twee landgenoten aan het mes te rijgen.
Maar, concludeert hij: “Wat betreft vrijheid en anarchie is het nooit zodanig uit de klauw gelopen dat het voortbestaan van het pand of de gemeenschap gevaar liep.”
Het boek bevat naast tal van bijdrages en interviews een kleine honderd foto’s. Zeggenschap zonder bezit is verkrijgbaar bij de betere boekhandel en bij Woonwerkpand Tetterode (http://woonwerkpandtetterode.nl)
