Van vrijdag 15 maart tot en met maandag 1 juli zoomt Podium Mozaïek in op onze gedeelde geschiedenis én toekomst. Hoe zeer het verleden voortleeft in het heden weet Patricia door haar Indische roots. “Mijn ouders hadden onbewust hun minderwaardigheidscomplex aan mij doorgegeven.”
Dat het verleden voortleeft in het heden weet ik door mijn eigen achtergrond. Mijn ouders zijn geboren in Nederlands-Indië. Mijn moeder op Java, mijn vader op Borneo. In de kolonie bedreven de Nederlanders Apartheid. Al werd het toen nog niet zo genoemd. Officieel heette het ‘indeling naar landaard’.
Gemengd bloed
De rechten die je in die tijd had, hingen af van je afkomst en dus kleur. De Nederlanders en andere Europeanen stonden bovenaan de ladder. De ‘Inlanders’ (de Indonesiërs) bungelden onderaan. Mijn ouders hadden allebei zowel Indonesisch als Europees bloed. Door hun gemengde komaf vielen ze tussen wal en schip. Officieel waren ze Nederlanders, maar dan wél met een kleurtje; ze hoorden er niet echt bij. Als Indische Nederlanders waren ze evenmin één met de Indonesiërs.
Zwarte Piet
Bij ons thuis ging het vaak over de Belanda (de Hollanders). Volgens mijn moeder waren Hollanders liever voor hun huisdieren dan voor hun kinderen. Ze vond dat ze niet konden koken en gierig waren. Maar ergens keken mijn ouders tegen hen op en voelden ze zich minder dan de Hollanders. Pas toen mijn moeder in een Indisch verzorgingshuis in Nieuw-West ging wonen, koppelde ik deze gevoelens aan haar leven in Nederlands-Indië. Haar medebewoners waren net zo met kleur bezig als zij. Hoe witter, hoe beter was het motto. Ze gaven mij dan ook het absurde advies om uit de zon blijven. “Dadelijk word je nog Zwarte Piet.”
Witte partner
Mijn Nederlandse vriend werd door hen altijd met (overdreven) veel égards behandeld. Die witte partner had mij bonuspunten opgeleverd. Net als mijn academische titel. Ik herinner me nog wat mijn moeder zei ik toen was afgestudeerd: “Knap, en dat voor een Indisch meisje.”
Minderwaardigheidscomplex
Die toevoeging illustreert hoe koloniaal ze dacht. Onbewust hadden mijn ouders hun minderwaardigheidscomplex aan mij doorgeven. In mijn studietijd fluisterde een stem in mijn hoofd dat een rechtenbul niet voor mij was weggelegd. Ik stond op met faalangst en ging ermee naar bed. Soms werd ik er misselijk van.
Trots
Hoe diep dat koloniale denken zich in mijn moeders brein had vastgezet, bleek uit iets wat mijn moeder tegen een verpleegster in haar tehuis had gezegd – ze was toen 90. “Je moeder vertelde dat in Indië de witten neerkeken op haar en de andere ‘zwartjes’. Ze namen aan dat zwartjes niets kunnen en dat ze al helemaal niet kunnen studeren. Weet je dat je moeder trots op jou is omdat jij die lui het tegendeel hebt bewezen?”
Selling a Colonial War
Dit bevestigde iets wat ik al langer wist: die zoete tijd in de tropen was lang niet zo geweldig als ze dat deed voorkomen, er zat een roetzwarte rand aan. Boeken van schrijvers als Marion Bloem, Dido Michielsen en Reggy Baay geven daar in hun boeken talloze voorbeelden van. De documentaire Indië Verloren – Selling a Colonial War, die nu in de bioscoop is te zien, zoomt daar ook op in en levert overtuigend bewijs.
Programma ‘Gedeelde Geschiedenis en Gezamenlijke Toekomst’
Door mijn afkomst juich ik het toe dat er nu meer aandacht is voor de periode in Nederlands-Indië. Het nieuwe programma ‘Gedeelde Geschiedenis en Gezamenlijke Toekomst’ van Podium Mozaïek is dan ook een schot in de roos voor mensen met roots in Indië én andere koloniën.
Impact op samenleving
Het programma, dat van vrijdag 15 maart tot en met maandag 1 juli loopt, gaat in op de (on)bekende en blijvende impact van kolonialisme, slavernij en roofkunst op onze samenleving. In vier edities komen jonge theatermakers, historici, schrijvers, journalisten, muzikanten, kunstenaars en curatoren met het publiek samen om te discussiëren over deze onderwerpen en performances te geven.
Bezinning en reflectie
Met dit programma wil het culturele centrum in Bos en Lommer ruimte scheppen voor bezinning en reflectie. Elke editie start met een korte historische lezing in de studio. Na afloop van het theatrale programma volgt een informele nazit in de foyer met muziek en zoete en hartige snacks, speciaal geselecteerd door comedian Howard Komproe.
‘Wat is van ons en wie is ons’
Op 15 maart begint de eerste editie: ‘Wat is van ons en wie is ons’. Onder anderen Martine Gosselink, directeur van het Mauritshuis, en historicus Karwan Fatah-Black gaan dan in gesprek over roofkunst. Het thema ‘intergenerationeel trauma’ komt ook uitgebreid aan bod. Verder treedt onder meer de Caribisch-Nederlandse neo-soul zangeres Kris Berry op.
Keti Koti
‘Meer dan Max Havelaar’ en ‘Wie is Oranje en wie niet?’ zijn de namen van de daaropvolgende edities. Op 1 juli, Keti Koti, start de vierde editie ‘Vooruitkijken naar een gedeelde geschiedenis’. Een greep uit de line-up: rapper en producer Pete Philly, schrijver Thom Hoffman, activist Kunta Rincho, kunstenaar Rossel Chaslie, zangeres Jessica Manuputty. Kijk hier voor het volledige programma.
